Cuối năm 1944, đầu năm 1945, Chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc với ưu thế nghiêng hẳn về phe Đồng minh. Tháng 5/1945, phát xít Đức đầu hàng vô điều kiện; tháng 8/1945, Liên Xô tuyên chiến và đánh bại Nhật ở Đông Bắc Á, buộc Nhật hoàng ngày 14/8/1945 phải đầu hàng, chiến tranh chấm dứt. Đây là “thời cơ ngàn năm có một” để cách mạng Việt Nam vùng lên giành độc lập, khi quân Đồng minh chưa kịp vào Đông Dương giải giáp Nhật, thực dân Pháp tìm cách trở lại và nhiều thế lực khác chuẩn bị can thiệp.