Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (còn gọi là cách mạng Công nghiệp 4.0) đã và đang tác động, làm ảnh hưởng sâu sắc đến đời sống xã hội, nhất là chuỗi sản xuất toàn cầu. Trên cơ sở nhận thức đúng bản chất, đặc điểm, thách thức và cơ hội, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao tại Đồng Nai theo tinh thần Nghị quyết đại hội XIII của Đảng.

 Khái niệm “Cách mạng Công nghiệp 4.0” xuất hiện lần đầu tiên tại Hội chợ công nghiệp Hannover tại Cộng hòa Liên bang Đức vào năm 2011, “Cách mạng Công nghiệp 4.0” là xu hướng tự động hóa và trao đổi dữ liệu trong công nghệ sản xuất. Nó bao gồm các Hệ thống Thực- Ảo (Cyber-Physical Systems – CPS), Mạng lưới vạn vật kết nối internet (Internet of Things – IoT) và điện toán đám mây (Cloud Computing). Trong đó, mỗi công dân có thể trở thành một cá nhân số. Mọi doanh nghiệp đều trở thành doanh nghiệp số. Mọi lãnh đạo trở thành lãnh đạo số. Mọi chính phủ trở thành chính phủ số...

Tại Việt Nam, thời gian qua việc ứng dụng các thành tựu công nghệ 4.0 vào trong sản xuất và đời sống xã hội diễn ra sôi nổi; tận dụng cơ hội “đi tắt đón đầu” để phát triển hiệu quả ở các lĩnh vực lợi thế. Đồng thời xác định mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp để tận dụng cơ hội mà cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mang lại để thúc đẩy kinh tế, trong đó có nội dung về đào tạo nguồn nhân lực trẻ chất lượng cao.

  Kế thừa tinh thần các kỳ đại hội trước, Đại hội XIII của Đảng rất quan tâm đến phát triển giáo dục và đào tạo. Văn kiện Đại hội XIII có những điểm mới nổi bật so với Đại hội XII không chỉ về hình thức mà cả nội dung về giáo dục và đào tạo. Ở Văn kiện Đại hội XII, nội dung giáo dục và đào tạo được đề cập ở mục "Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tăng cường tiềm lực khoa học, công nghệ" thì ở Văn kiện Đại hội XIII, giáo dục và đào tạo đã được để ở mục riêng. Đặc biệt, Văn kiện Đại hội XIII đã gắn nội dung phát triển giáo dục và đào tạo với đáp ứng yêu cầu nhân lực chất lượng cao của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế.

* Giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ của Đồng Nai

Đồng Nai là tỉnh thuộc khu vực Đông Nam Bộ, giữ vị trí quan trọng trong vùng phát triển kinh tế trọng điểm phía Nam. Toàn tỉnh Đồng Nai hiện đang thu hút hơn 1,2[1] triệu lao động làm việc trong các khu công nghiệp, trong đó hơn 60% lao động ngoại tỉnh; trong đó có 115.863 thanh niên công nhân lao động, chiếm 31,41% trên tổng số thanh niên đang quản lý. Đây là lực lượng lao động trẻ có tính cần cù, sáng tạo trong lao động, tiếp thu nhanh những thành tựu khoa học, công nghệ mới để ứng dụng vào sản xuất, phát triển kinh tế của tỉnh nhà. Cùng với việc tập trung phát triển công nghiệp, Đồng Nai đặc biệt quan tâm tới nâng cao chất lượng cuộc sống người lao động và đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu thị trường lao động ngay tại địa phương, từng bước vươn tới thị trường lao động quốc tế.  

Xác định thế mạnh là tỉnh phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại, Đồng Nai quan tâm bồi dưỡng, nâng cao nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng thực hành nghề, khả năng sử dụng ngoại ngữ trước hết cho chính đội ngũ giáo viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp để có thể tiếp cận nhanh nhất với các ứng dụng khoa học công nghệ tiên tiến trong khu vực và quốc tế, đáp ứng nhu cầu dạy và học. Bên cạnh đó, tỉnh Đồng Nai còn ban hành nhiều chính sách khuyến khích việc học nghề để đáp ứng yêu cầu tuyển dụng nhân lực chất lượng cao của doanh nghiệp và phát huy cao nhất lợi thế nguồn lao động dồi dào của tỉnh.

Đặc biệt, tỉnh Đồng Nai xác định từ nay đến năm 2025 và những năm tiếp theo sẽ là tỉnh phát triển công nghiệp theo hướng hiện đại. Để đạt được mục tiêu này, lực lượng công nhân lành nghề, được đào tạo có chất lượng cao sẽ đáp ứng yêu cầu của nhà tuyển dụng, góp phần cạnh tranh về chất lượng nguồn nhân lực với các địa phương khác trong cả nước cũng như thế giới.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả thực tế quốc gia “đi tắt đón đầu” các ứng dụng, thành quả của Công nghệ 4.0 thành công; xin đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực trẻ tại Đồng Nai theo tinh thần đại hội XIII của Đảng, như sau:

Một là: Đại hội XIII đặt ra phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu cách mạng công nghiệp lần thứ tư và hội nhập quốc tế; do đó, "Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt; bảo đảm thống nhất chủ trương đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo. Tập trung nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chuyển dịch nhanh cơ cấu lao động, nhất là ở nông thôn; giảm tỷ lệ lao động khu vực phi chính thức. Chú trọng đào tạo lại, đào tạo thường xuyên lực lượng lao động. Hình thành đội ngũ lao động lành nghề, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo và sử dụng lao động".

Tiếp tục triển khai thực hiện Đề án 844 về hệ sinh thái khởi nghiệp quốc gia đến năm 2025 của Thủ tướng chính phủ và Quyết định số 1523/QĐ-UBND ngày 07/05/2018 của UBND tỉnh về việc phê duyệt kế hoạch “Hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trên địa bàn tỉnh Đồng Nai giai đoạn 2018-2023”. Trọng tâm là triển khai thực hiện hiệu quả Đề án “hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025”, Đề án “Tư vấn hướng nghiệp và giới thiệu việc làm cho thanh thiếu niên, giai đoạn 2018 - 2022” tập trung những vấn đề xã hội mà thanh niên đang quan tâm.

Hai là: Thực hiện các biện pháp nhằm nâng cao năng lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về giáo dục nghề nghiệp. Chú trọng đào tạo, đào tạo lại đội ngũ giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, đào tạo. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học; từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý dạy và học trực tuyến qua in-tơ-nét, truyền hình, các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Đào tạo con người theo hướng có đạo đức, kỷ luật, kỷ cương, ý thức trách nhiệm công dân, xã hội; có kỹ năng sống, kỹ năng làm việc, ngoại ngữ, công nghệ thông tin, công nghệ số, tư duy sáng tạo và hội nhập quốc tế (công dân toàn cầu)[2].

Đặc biệt, để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn lao động, nhiều cơ sở đào tạo trên địa bàn tỉnh thực hiện theo mô hình phối hợp giữa nhà trường và doanh nghiệp. Theo mô hình này, doanh nghiệp tham gia vào ban tư vấn nghề nghiệp, quá trình đánh giá thi cử, xây dựng điều chỉnh các chương trình, làm sao để phù hợp với nhu cầu của doanh nghiệp. Sinh viên được học trên các thiết bị thực hành của trường và trên các thiết bị trong các nhà xưởng, dây chuyền sản xuất của doanh nghiệp[3].

Ba là: Phát huy hiệu quả công tác phối hợp giữa các ngành có liên quan như: Sở Giáo dục và Đào tạo; Sở LĐTB-XH; Tỉnh đoàn; Hội Sinh viên; Hội Nông dân tỉnh; Hội LHPN tỉnh… trong việc phối hợp triển khai thực hiện các chủ trương, chỉ đạo của cấp trên về công tác giáo dục nghề nghiệp, huy động mọi nguồn lực cho phát triển dạy nghề, trong đó phải kể đến nguồn lực xã hội hóa; giới thiệu, tư vấn, đào tạo nghề; Đưa vào chương trình giáo dục phổ thông nội dung kỹ năng số và ngoại ngữ tối thiểu, chú trọng xây dựng nền tảng kỹ năng nhận thức và hành vi cho học sinh phổ thông. Đa dạng hóa các loại hình đào tạo để phát huy hết tiềm năng và xu hướng của khu vực, thế giới trong đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao.

Bốn là: công tác tuyên truyền cũng được xác định là khâu quan trọng trong việc góp phần làm thay đổi nhận thức của cán bộ, đảng viên và nhân dân về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác đào tạo nhân lực trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế; nhất là thay đổi suy nghĩ trọng bằng cấp, bằng mọi giá phải vào đại học như trước đây. Đa dạng hóa các hình thức tuyên truyền thông qua nhiều kênh như: qua ti vi, radio, phối hợp với Báo Tuổi trẻ tổ chức các buổi tư vấn tuyển sinh tại các trường THPT; ngày hội tư vấn, tuyển sinh trực tiếp tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp; tổ chức các Ngày hội Thanh niên- sinh viên sáng tạo khởi nghiệp; các cuộc thi Ý tưởng sáng tạo, khởi nghiệp; học kỳ Doanh nghiệp... nhằm thu hút mọi tầng lớp trong xã hội thấu hiểu và quan tâm nhiều hơn đến công tác giáo dục nghề nghiệp phục vụ thị trường lao động.

          Cuộc cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 đã và đang tạo ra nhiều cơ hội và thách thức cho sự phát triển của Việt Nam; với tâm thế đón đầu và sự chuẩn bị tốt, thanh niên Đồng Nai sẽ tận dụng được những cơ hội từ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mang lại, xây dựng, bổ sung và số lượng và chất lượng nguồn nhân lực để đóng góp vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

CTV Trịnh Tình