Thanh niên là lực lượng xã hội đông đảo, chiếm hơn 1/3 dân số và hơn 1/2 lực lượng lao động xã hội, là người chủ tương lai của đất nước, có vị trí đặc biệt quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đánh giá vị trí, vai trò của thanh niên trong sự nghiệp đổi mới Đảng ta khẳng định: "Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không, đất nước bước vào thế kỷ XXI có vị trí xứng đáng trong cộng đồng thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con đường xã hội chủ nghĩa hay không, phần lớn tuỳ thuộc vào lực lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên; công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng"

Hiện nay, những biến đổi to lớn của đất nước về kinh tế - xã hội trong bối cảnh toàn cầu hoá đang tác động mạnh mẽ đến thanh niên cả nước và mỗi địa phương. Thanh niên nước ta đang có những thay đổi về cơ cấu xã hội, địa vị kinh tế, tri thức khoa học, ý thức chính trị, tâm lý, lối sống... Những thay đổi này sẽ còn tiếp tục diễn ra mạnh mẽ cùng với quá trình đổi mới, công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa trong bối cảnh nước ta mở rộng hội nhập kinh tế quốc tế.

Thành tựu của công cuộc đổi mới đất nước hơn 20 năm qua đã ảnh hưởng tích cực đến nhận thức chính trị, tư tưởng của thanh niên. Nhiều thanh niên đã trở thành người công dân tốt, người cán bộ, đảng viên có đủ phẩm chất, năng lực đáp ứng với yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Một điều dễ nhận thấy ở thanh niên hiện nay là tính năng động, sáng tạo, ý chí vươn lên lập thân, lập nghiệp, làm giàu cho mình và xã hội.

Lối sống của thanh niên hiện nay cơ bản vẫn giữ được truyền thống, đạo lý dân tộc, hướng về cái đẹp, cái thiện, sống có mục đích, hoài bão, lý tưởng; trong giao tiếp ứng xử họ tỏ ra mạnh dạn, tự tin, chủ động và có thái độ đấu tranh thẳng thắn với các hiện tượng tiêu cực như tham nhũng, buôn lậu, tệ nạn xã hội, đặc biệt là tệ nạn mại dâm và ma tuý. Thanh niên hiện nay về cơ bản có thái độ đúng đắn đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, họ sẵn sàng tham gia thực hiện nghĩa vụ quân sự với tinh thần yêu nước và ý thức trách nhiệm công dân; luôn có ý thức tổ chức kỷ luật cao, sẵn sàng nhận và hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, là lực lượng xung kích trong thực hiện nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở những nơi khó khăn, gian khổ, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa.

Thanh niên huyện Nhơn trạch lên đường thực hiện nghĩa vụ quân sự năm 2019

Tuy nhiên, trước tác động tiêu cực của cơ chế thị trường, tác động của hội nhập kinh tế quốc tế, một bộ phận thanh niên có thái độ thờ ơ với phát triển kinh tế, tình hình chính trị, xã hội của đất nước, nhận thức không đầy đủ về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, mơ hồ về bản chất của kẻ thù, thiếu sự nhạy bén về chính trị. Điều đáng quan tâm hiện nay là một bộ phận thanh niên, sinh viên chỉ coi trọng đến phát triển kinh tế, làm giàu bằng mọi cách mà thiếu quan tâm đến nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước; chưa nhận thức rõ được tình hình nhiệm vụ cách mạng, ngại tham gia sinh hoạt đoàn thể, xã hội, thiếu ý thức rèn luyện phẩm chất, nhân cách. Đặc biệt hiện nay, do cơ chế thị trường, ảnh hưởng hoạt động văn hoá không lành mạnh của phương Tây, một bộ phận thanh niên chạy theo lối sống thực dụng, coi trọng đồng tiền, sống không có lý tưởng, coi thường pháp luật; một số có hành động bạo lực, côn đồ, gây rối, cờ bạc, nghiện hút, mại dâm, trộm cắp gây ảnh xấu đến an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. Mặt khác, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch đẩy mạnh chiến lược "diễn biến hoà bình" chống phá nước ta, trong đó chúng tập trung vào truyền bá tư tưởng, đạo đức, lối sống tư sản vào tầng lớp thanh niên, sinh viên bằng nhiều thủ đoạn hết sức tinh vi, thâm độc, làm cho một bộ phận thanh niên có nhận thức mơ hồ về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, từ đó thiếu ý thức, trách nhiệm trong thực hiện nghĩa vụ bảo vệ Tổ quốc. 

Để phát huy những mặt tích cực và khắc phục những tiêu cực trong ý thức, trách nhiệm bảo vệ Tổ quốc của thanh niên hiện nay, đòi hỏi phải thường xuyên chăm lo giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên. Đây là vấn đề hết sức quan trọng và cấp bách. Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, của tất cả các cấp, các ngành và mỗi địa phương, gia đình, trong đó cần thực hiện tốt một số giải pháp cơ bản dưới đây:

Trước hết, phát huy vai trò của gia đình trong giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên. Vì gia đình là môi trường quan trọng đầu tiên, trực tiếp ảnh hưởng đến nhận thức của thanh niên từ lúc còn nhỏ, bởi lẽ tất cả những gì diễn ra trong gia đình đều có tác động sâu sắc đến quá trình hình thành nhân cách, lối sống, đến nhận thức của thanh niên, sống trong gia đình cá nhân được đùm bọc và giáo dục, nhận được sự tôn trọng và sự quan tâm chăm sóc từ người khác.

Ý thức bảo vệ Tổ quốc của thanh niên hiện nay, trước hết phải được hình thành từ gia đình. Trong một gia đình có các lứa tuổi thuộc nhiều thế hệ khác nhau, chung sống với nhau, truyền thống yêu nước thương nòi, dựng nước đi đôi với giữ nước, yêu thương con người, yêu gia đình, quê hương, đất nước, lòng căm thù giặc sâu sắc... được các gia đình lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, trở thành sức mạnh to lớn giúp cho thanh niên tiếp tục giữ gìn và phát huy trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc hiện nay. Giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc của các gia đình sẽ không đạt hiệu quả nếu như các bậc ông bà, cha mẹ, những người đi trước chưa nhận thức đúng vai trò trách nhiệm của mình trong giáo dục thanh niên, đặc biệt là hiện nay, do cuốn hút của kinh tế thị trường, không ít gia đình chỉ lo kiếm sống, lo làm giàu đã quên đi hoặc khoán trắng trách nhiệm này cho nhà trường và xã hội.

Vì vậy, việc giữ gìn nề nếp gia phong, đạo đức truyền thống trong gia đình, những giá trị văn hoá truyền thống, phát triển các giá trị văn hoá mới là điều cốt lõi đảm bảo cho gia đình có được sự giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc tốt nhất cho thanh niên. Bên cạnh đó, các bậc cha mẹ phải có sự hiểu biết và cảm nhận sâu sắc các giá trị truyền thống bảo vệ Tổ quốc, tình yêu con người, yêu quê hương, đất nước, từ đó vận dụng vào giáo dục thanh niên phù hợp với những giá trị chuẩn mực xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa và là người động viên, khích lệ thanh niên biết kế thừa, phát huy truyền thống đó trong bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay. Mặt khác, tính hiệu quả của giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho thanh niên còn đòi hỏi sự gương mẫu của ông bà, cha mẹ đối với con cái trong lao động sản xuất, học tập, kinh doanh, đối nhân xử thế, xây dựng nề nếp gia phong, tạo bầu không khí hoà thuận, cởi mở, hạnh phúc; động viên kịp thời những thành quả của con, cháu đạt được, uốn nắn kịp thời những lệch lạc của con cháu trong nhận thức, tình cảm, hành vi, thái độ...

Thứ hai, cần phải có lòng tin vào khả năng của thanh niên và biết khơi dậy ý chí quyết tâm thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc của thanh niên. Trong mỗi con người, ai cũng có những mạnh, yếu nhất định, song nó không phải là cái bất biến mà luôn luôn vận động, biến đổi. Thanh niên hiện nay có đặc điểm tâm lý chung là thích hoạt động, thử sức để tự khẳng định mình... Xem xét, đánh giá thanh niên phải đặt trong những điều kiện hoàn cảnh cụ thể, gắn với đặc điểm tâm lý lứa tuổi, môi trường học tập và làm việc của thanh niên, thấy được mặt mạnh và yếu cùng những thuận lợi và khó khăn của thanh niên hiện nay. Đánh giá phải trên cơ sở hoạt động hàng ngày của họ như: học tập, lao động, sản xuất, công tác, chiến đấu.. Trên cơ sở đó, các tổ chức, các lực lượng đặt ra những yêu cầu cao về phẩm chất và năng lực gắn với môi trường hoạt động cụ thể, tạo ra những điều kiện thuận lợi để thanh niên phấn đấu, động viên họ vượt qua khó khăn thử thách, khơi dậy ý chí quyết tâm giúp thanh niên tự tin, hăng hái tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Mặt khác, tin tưởng vào khả năng của thanh niên, đáp ứng những yêu cầu chính đáng về vật chất và tinh thần; giao cho họ những công việc cụ thể, phù hợp với sở trường của mỗi người, trên cơ sở nắm chắc đặc điểm tâm lý lứa tuổi sẽ giúp họ yên tâm lao động, làm việc, sáng tạo, cống hiến được nhiều nhất những kiến thức, trình độ, năng lực của mình cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thứ ba, kết hợp chặt chẽ giữa gia đình với nhà trường và xã hội trong giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa cho thanh niên hiện nay. Vấn đề trên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức, các lực lượng cả về phương diện tổ chức cả về phương diện tình cảm và trách nhiệm cùng chăm lo, nuôi dưỡng, giáo dục thanh niên có nhận thức, động cơ, thái độ, trách nhiệm và ý chí quyết tâm cao, sẵn sàng tham gia bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Hiện nay, thực hiện được sự kết hợp này chính là chúng ta đang thực hiện xã hội hoá giáo dục, biến sự nghiệp trồng người thành sự nghiệp của toàn dân, của toàn xã hội.

Để thực hiện tốt sự kết hợp này, trước hết gia đình phải chủ động liên hệ với nhà trường, các đoàn thể xã hội để có những nhận xét chính xác làm cơ sở để đánh giá đúng con cháu, có biện pháp giáo dục đúng hướng. Trường học phải là nơi không chỉ dạy chữ, mà còn phải là nơi dạy làm người; giáo dục lý tưởng, đạo lý, truyền thống, pháp luật và giáo dục quốc phòng là công việc thường xuyên của các nhà trường phải luôn được coi trọng. Thanh niên hiện nay, ngoài thời gian ở nhà, ở trường hàng ngày họ tiếp xúc, tham gia hoạt động trong xã hội rất nhiều, chịu tác động của mặt tích cực và tiêu cực từ môi trường xã hội. Vì vậy, các tổ chức đoàn thể xã hội, các đơn vị cần có những chính sách cụ thể, thích hợp để thanh niên được tham gia vào các hoạt động xã hội, qua đó xây dựng cho thanh niên ý thức tập thể, tinh thần trách nhiệm của mình trong xây dựng và bảo vệ tổ chức, đơn vị, quê hương, đất nước. Phải có nhiều giải pháp cụ thể, nhằm đổi mới nội dung và phương pháp giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa thông qua sự tác động tổng hợp vào lý trí và tình cảm thanh niên.

Các tổ chức đảng, chính quyền, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, mặt trận Tổ quốc, hội cựu chiến binh... phải có sự phối hợp chặt chẽ với cơ quan quân sự địa phương tổ chức tốt các hoạt động tuyên truyền pháp luật, hoạt động tuyển quân, giáo dục quốc phòng, huấn luyện dân quân tự vệ, luyện tập phương án chiến đấu. Bên cạnh đó phải có chính sách cụ thể động viên cả về vật chất và tinh thần cho các gia đình và thanh niên tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc.

Văn Chinh

 ​