Trong bối cảnh toàn cầu hóa và bùng nổ thông tin, thanh niên vừa là lực lượng xung kích, vừa là nhóm dễ bị tác động bởi các luồng thông tin, nhất là thông tin trái chiều. Thực tế thời gian qua cho thấy, các thế lực thù địch, phản động không ngừng lợi dụng sự kiện chính trị - xã hội cả trong và ngoài nước để xuyên tạc, kích động, gieo rắc tâm lý bất mãn, hướng lái giới trẻ tham gia vào các hoạt động cực đoan, bạo loạn. Trước tình hình đó, việc tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên trở thành nhiệm vụ trung tâm, có ý nghĩa quyết định trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị - xã hội và phát huy sức mạnh của lớp trẻ trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc.
Thanh niên trong tâm bão thông tin
Trong kỷ nguyên số, mạng xã hội đã trở thành không gian sinh hoạt quen thuộc của thanh niên. Thế hệ Gen Z, Gen Alpha được tiếp cận với lượng thông tin khổng lồ mỗi ngày, nhanh chóng và đa chiều. Đây là cơ hội để mở rộng tri thức, giao lưu quốc tế, hình thành thế hệ công dân toàn cầu. Nhưng đi cùng cơ hội là thách thức với những thông tin xấu độc, tin giả, clip cắt ghép, sản phẩm “deepfake”… lan truyền với tốc độ chóng mặt, dễ gây hoang mang, kích động tâm lý đám đông.
Những ngày gần đây, vụ bạo loạn tại Nepal do một bộ phận giới trẻ tổ chức đã gây chấn động dư luận quốc tế. Điều đáng lo là ngay sau đó, trên một số nền tảng xuyên quốc gia đã xuất hiện các bài viết với tiêu đề gây sốc như “Khi Gen Z nổi giận”, cổ xúy cho việc tụ tập, bất tuân dân sự, kích động tư tưởng đối kháng với chính quyền. Các bài viết này nhanh chóng được chia sẻ, dịch sang nhiều ngôn ngữ, cắt ghép kèm hình ảnh gây hiệu ứng thị giác mạnh. Đây là một phần trong chiến lược “cách mạng màu” - chiêu bài mà các thế lực thù địch đã áp dụng tại nhiều quốc gia để thúc đẩy biểu tình, bạo loạn, làm suy yếu vai trò của các thiết chế nhà nước.
Nhìn lại các “cách mạng màu” ở Đông Âu, Trung Đông, chúng ta thấy điểm chung là các thế lực phản động thường tập trung vào giới trẻ, khai thác sự bức xúc xã hội, sử dụng mạng xã hội để lan truyền thông điệp đơn giản, cảm tính, tạo tâm lý đám đông, cuối cùng dẫn tới bạo loạn. Hệ lụy là nhiều quốc gia rơi vào bất ổn kéo dài, kinh tế suy thoái, đời sống người dân kiệt quệ.
Ở Việt Nam, đã từng có thời gian xuất hiện lời kêu gọi tụ tập đông người phản đối một số dự thảo luật hay sự kiện môi trường. Nhiều người trẻ tham gia với suy nghĩ bộc phát, nhưng bị các phần tử cực đoan trà trộn, biến thành hoạt động gây rối. Bài học này cho thấy nếu không kịp thời định hướng, một bộ phận thanh niên có thể trở thành nạn nhân, thậm chí bị xử lý pháp luật vì hành vi quá khích.
Với tâm lý ưa mới lạ, thích thể hiện quan điểm, giới trẻ dễ trở thành mục tiêu lôi kéo. Nếu thiếu bản lĩnh chính trị, thiếu kỹ năng chọn lọc thông tin, họ có thể bị cuốn theo làn sóng kích động, vô tình tiếp tay cho những hành vi gây rối trật tự, làm tổn hại đến lợi ích cộng đồng.
Ý nghĩa then chốt của giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống
Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống không phải là khái niệm trừu tượng, mà là “lá chắn mềm” nhưng bền vững bảo vệ thế hệ trẻ. Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống là nền tảng tạo nên bản lĩnh chính trị, niềm tin, định hướng có căn cứ cho thanh niên. Khi thanh niên hiểu rõ hơn về lịch sử, về quá trình đấu tranh, về giá trị của độc lập - tự do - hạnh phúc, về vai trò của nhân dân và của Đảng trong lãnh đạo đất nước, thì sẽ ít bị dao động. Khi thanh niên hiểu rõ lịch sử dân tộc, thấm nhuần khát vọng độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, họ sẽ có khả năng phân biệt đúng - sai, không bị dẫn dắt bởi những luận điệu xuyên tạc. Bản lĩnh chính trị vững vàng giúp tự tin đối diện với những thông tin tiêu cực, bình tĩnh phản biện thay vì hùa theo số đông. Bên cạnh đó, giáo dục đạo đức, lối sống giúp hình thành nhân cách lành mạnh, đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật, ý thức trách nhiệm công dân. Thanh niên có đạo đức tốt sẽ cân nhắc hành vi của mình, tránh hành động bột phát gây hậu quả.
Việc tăng cường công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên trở thành nhiệm vụ trung tâm, có ý nghĩa quyết định trong bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ vững ổn định chính trị - xã hội và phát huy sức mạnh của lớp trẻ trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Không chỉ dừng ở việc “phòng ngừa”, giáo dục còn có tác dụng “tạo dựng”, đó là khơi dậy khát vọng cống hiến, ý chí vươn lên, truyền cảm hứng để giới trẻ trở thành lực lượng sáng tạo, dẫn dắt sự thay đổi tích cực trong xã hội. Khi thanh niên được truyền cảm hứng từ tấm gương các thế hệ đi trước sẽ thấy rõ hơn trách nhiệm của mình hôm nay. Và trong bối cảnh hiện nay, việc giáo dục lối sống văn minh số, ứng xử chuẩn mực trên mạng xã hội cũng trở thành yêu cầu cấp bách.
Đổi mới phương thức giáo dục trong kỷ nguyên số
Để công tác giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống thực sự đi vào chiều sâu, cần đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương thức, phù hợp với bối cảnh chuyển đổi số. Không chỉ tổ chức sinh hoạt truyền thống, mà cần tận dụng chính không gian mạng để lan tỏa thông điệp tích cực. Các buổi tọa đàm trực tuyến, podcast, livestream với chuyên gia, nhà báo, nhân vật truyền cảm hứng… sẽ giúp thanh niên tiếp cận thông tin đúng một cách tự nhiên, hấp dẫn. Song song đó, cần đẩy mạnh sản xuất các sản phẩm truyền thông số hiện đại: video ngắn, infographic, meme sáng tạo, clip tương tác… để truyền tải kiến thức lịch sử, pháp luật, kỹ năng cho thanh niên trong môi trường số.
Đẩy mạnh cuộc vận động “Mỗi ngày một tin tốt, mỗi tuần một câu chuyện đẹp”, nhất là trên không gian mạng từ các cấp bộ Đoàn, Hội đến từng thanh niên. Mỗi thanh niên có thể trở thành “hạt nhân truyền thông” lan tỏa điều tích cực đến bạn bè như chiến dịch truyền thông “Hòa bình đẹp lắm” nhân kỷ niệm 50 năm Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước hay “Tự hào Việt Nam” nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công, Quốc khánh 2/9 đã cho thấy rõ sức mạnh truyền thông trên không gian mạng, với những xu hướng tích cực được nhiều bạn trẻ và người dân quan tâm, hưởng ứng. Khi giới trẻ trở thành người chủ động tạo nội dung, họ sẽ tự hình thành “kháng thể” trước thông tin độc hại.
Đoàn viên thanh niên hưởng ứng chiến dịch truyền thông “Hòa bình đẹp lắm”
Trang bị cho giới trẻ ý thức cảnh giác cao độ khi sử dụng mạng xã hội, để tự mỗi bản thân có thể tự nâng cao ý thức đấu tranh, tự tạo cho mình sức đề kháng, nhận thức rõ bản chất đúng - sai của thông tin xấu độc, gương mẫu, chuẩn mực khi tham gia môi trường mạng, không “vào hùa” theo đám đông, không bị mắc bẫy khi chia sẻ, lan truyền các tin đồn thất thiệt.
Xây dựng và phát huy vai trò của mạng lưới thông tin chính thống trên các nền tảng truyền thống và mạng xã hội, qua đó cung cấp thông tin chính thống kịp thời và chính xác, tránh tạo khoảng trống để đối tượng phản động lợi dụng phát tán các thông tin xuyên tạc. Phổ biến kiến thức pháp luật về truyền thông, về sử dụng mạng xã hội, trang bị các kỹ năng nhận diện, phòng chống tin giả, xấu độc.
Tăng cường các giải pháp kết nối, phối hợp, phát huy vai trò của những người uy tín, tầm ảnh hưởng trên không gian mạng, nhất là đối với giới trẻ, các KOLs có sức ảnh hưởng lớn nhằm lan tỏa những điều tích cực cho xã hội. Đây cũng là lực lượng có vai trò định hướng dư luận chấp hành các quy định của pháp luật và chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, đồng thời phát hiện, ngăn chặn thông tin sai sự thật, xấu độc trên không gian mạng, góp phần củng cố vững chắc thế trận an ninh nhân dân trên không gian mạng.
Phát huy sức mạnh của tổ chức Đoàn, Hội và xã hội
Tổ chức Đoàn, Hội cần đi đầu trong việc kết nối các nguồn lực từ nhà trường, gia đình, chính quyền đến doanh nghiệp công nghệ, nhằm tạo hệ sinh thái hỗ trợ thanh niên. Đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên trẻ phải được trang bị kiến thức mới, kỹ năng truyền thông hiện đại, biết sử dụng công cụ AI, mạng xã hội để phản bác thông tin sai lệch một cách sắc bén nhưng thuyết phục. Đồng hành, phối hợp với nhà trường, tuyên truyền trong gia đình về sự quan tâm bồi dưỡng nhân cách, lối sống văn hóa cho con em, kết hợp giám sát, phát hiện sớm biểu hiện lệch lạc để kịp thời uốn nắn.
Tăng cường công tác giáo dục nâng cao nhận thức, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc, đạo đức, lối sống cho đoàn viên, thanh niên, thiếu niên thông qua những việc làm thiết thực. Tạo điều kiện, cơ hội để thanh niên tham gia các hoạt động vì xã hội, cộng đồng, khơi dậy tình yêu quê hương, đất nước. Giáo dục sẽ thực sự hiệu quả khi gắn với hành động thực tiễn. Những phong trào thanh niên tình nguyện đã chứng minh: khi được trao cơ hội hành động, thanh niên luôn chọn con đường tích cực. Các phong trào này vừa là môi trường rèn luyện bản lĩnh, vừa giúp họ gắn bó với cộng đồng, củng cố niềm tin vào giá trị tốt đẹp của xã hội. Do đó, cần tạo nhiều sân chơi, nhiều công trình, phần việc thanh niên tham gia phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Khi thanh niên được tham gia các hoạt động tình nguyện, khởi nghiệp sáng tạo, nghiên cứu khoa học, đóng góp ý tưởng chính sách, họ sẽ thấy rõ giá trị của mình, từ đó hình thành “miễn dịch xã hội” trước sự lôi kéo tiêu cực.
Thanh niên Đồng Nai tham gia hoạt động “Gen Z sống xanh vì Đồng Nai Net zero”
Tập trung đồng hành, hỗ trợ thanh niên tham gia phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao trình độ dân trí, đảm bảo đời sống, từ đó yên tâm lao động, đời sống nâng cao thì không dễ để nghe theo các đối tượng kích động, lôi kéo.
Đoàn xã Long Hà tổ chức khởi công xây nhà cho đoàn viên có hoàn cảnh khó khăn
Giữa bối cảnh thế giới biến động khó lường, âm mưu “cách mạng màu” không bao giờ ngủ yên. Chỉ có một thế hệ trẻ vững lý tưởng, sáng về đạo đức, trong về lối sống mới đủ sức đứng vững trước những cơn bão thông tin. Giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống vì thế không phải là nhiệm vụ ngắn hạn mà là chiến lược lâu dài, xuyên suốt. Đây là chìa khóa để thanh niên vừa là lực lượng xung kích phát triển đất nước, vừa là “lá chắn” bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn sự ổn định chính trị, xây dựng một xã hội văn minh, giàu mạnh, hiện đại.
Phương Thảo